Bezieling, toewijding en bevlogenheid

Het onderwerp passie en bevlogenheid intrigeert mij al jaren. In 2012 rondde ik mijn master in Human Development in Organisations af aan de RUG/AOG. Mijn afstudeerscriptie ging over passie in het werk. Ik lees er nog steeds veel over omdat ik niets liever wil dan begrijpen hoe het zit en hoe het werkt. En dat ik in mijn werk een steentje kan bijdragen aan werkplezier of geluk in het werk. Ik voel me zo langzamerhand een beetje thuis in de motivatiekunde. En wat me opvalt in de boeken of op de sites die over werkgeluk gaan dat de aandacht vooral uitgaat naar de omgeving als bron voor werkgeluk. Men noemt onder meer zingevend werk, voldoening door resultaten, je kunnen ontwikkelen, inspirerend leiderschap, fijne collega’s, als gelukkig makende factoren. Ik zal zeker het belang van een stimulerende werkomgeving niet tegenspreken, maar wel wat willen relativeren. De mate waarin een medewerker bezield is, is minstens zo belangrijk, zo niet belangrijker.

Ik ken veel organisaties die het allemaal prima voor elkaar hebben. Leiderschap, leuke collega’s, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, kansen, mogelijkheden, ondersteuning, middelen, enzovoort. En toch klagen en zeuren een behoorlijk aantal medewerkers over hun werk, de leiding en de interne communicatie. Bij nader onderzoek bleken deze medewerkers vaak in de slachtoffer houding te zitten en elkaar allerlei ellende aan te praten. Een goed voorbeeld daarvan is de vermeende angstcultuur. In de duidelijkste gevallen zijn de leidinggevenden en collega’s die de angst veroorzaakten allang niet meer aanwezig in de organisatie. Waarom dan toch die angstcultuur in stand willen houden? Omdat die angstcultuur een negatieve maar tastbare sublimatie is voor het feit dat medewerkers zelf niet happy zijn. Medewerkers willen of kunnen dan niet iets aan hun werkhouding doen en hebben er baat bij als ze daarvoor bijvoorbeeld een angstcultuur de schuld kunnen geven. Zo hoeft de medewerker niet uit de slachtoffer positie te komen en kunnen de leiding en andere collega’s zwoegen en ploeteren om de sfeer een beetje ok te maken. Dit is helaas niet alleen wetenschap maar ook mijn eigen ervaring.

Slachtofferrol

In de slachtofferrol zitten is echter geen pretje. Vaak weet iemand diep van binnen dat het niet klopt en wil hij of zij het liefst (ook) enthousiast en positief in het leven staan. Het is normaal om enthousiast, positief, constructief te zijn, te willen ontwikkelen, verantwoordelijkheid te willen nemen, initiatief te tonen, samen te willen werken, enzovoort. Dat weet ieder mens diep van binnen, want in onze ziel ligt de dna of blauwdruk van een gelukkig mens opgeslagen. En diep van binnen weten we ook wat daarvoor nodig is. Kijk maar naar wat er gebeurt in deze corona tijd. Onomstotelijk bewijs wat mij betreft. Het is hopelijk helder dat deze ‘stelling’ niet zo maar opgaat voor hen die met een depressie, burnout of ander psychologisch/ fysiek probleem te maken hebben.

Voldoening in het werk

Wat mij betreft zie ik nog twee andere factoren of bouwstenen die, naast een stimulerende werkomgeving cruciaal zijn voor voldoening in het werk. De eerste is persoonlijk meesterschap en de tweede prettige werkrelaties. In dit essay ga ik verder met persoonlijk meesterschap en kom ik een andere keer terug op het belang van werkrelaties. Persoonlijk meesterschap is het gevolg van meerdere factoren. Denk daarbij aan maturiteit, bekwaamheid, ervaring, deelnemen aan professionele netwerken, etc. Ik focus nu op de motor achter dit alles, namelijk de mate van bezieling. Bevlogenheid, engagement of bezieling zijn het gevolg van een effectieve balans en samenhang in vitaliteit, toewijding en in je element zijn (absorptie). Wat tot vitaliteit leidt weten de meeste mensen wel. En in je bent in je element als je vaak doet, wat je graag doet en goed kan. Maar hoe zit dat met toewijding? In mijn onderzoek naar passie en welke factoren tot passie leiden stelde ik steeds weer vast dat de bron van energie en toewijding werd veroorzaakt door een psychologische voltage die ontstaat als de polen ‘waarden’ en ‘doelen’ effectief op elkaar aangesloten worden.

Bezieling of toewijding ontstaat als iemand zijn diepste waarden (wat niet onderhandelbaar belangrijk is voor die persoon) in het dagelijks leven weet te concretiseren door heldere doelen te stellen en die te realiseren. De energie die dan ontstaat vormt de motor achter de vele prestaties die ik ben tegengekomen in mijn master traject (ouders, grootouders, sporters, musici, hobbyisten, experts, amateurs en niet in de laatste plaats onderwijzers, leraren, zorg personeel en hulpverleners). Je weet dat je op de goede weg bent met de koppeling tussen jouw waarden en doelen als het leidt tot creatief en ondernemend gedrag. En dat merk je weer aan de flow ervaring. Een veel gemaakte denkfout is dat bezieling of toewijding alleen is weggelegd voor de talentvolle mensen. Het is precies andersom!! We hebben allemaal talenten, maar het ontbreekt vele van ons aan de bezieling om ons talent tot bloei te brengen.

Belang van waarden

Onze diepste waarden vormen de brandstof voor bezieling. En het is mij opgevallen dat de meeste mensen hun diepste waarden niet bewust kennen of hanteren. Als ik er naar vraag krijg ik vaak een rijtje universele waarden te horen (respect, rechtvaardigheid, liefde, enz.). Die zijn ook belangrijk, maar die gelden voor ons allemaal en het klopt, we hebben vaak al moeite om die waarden om te zetten in concreet gedrag. Bij doorvragen zijn voorbeelden van persoonlijke waarden: zorgen voor, gezond blijven, gastvrijheid, nieuwsgierigheid, avontuur, kennis vermeerderen, politiek, cultuur beleven, etc. Het zijn rijtjes van waarden die we ter kennisgeving aannemen, want als ik vraag naar de bewuste invloed die de waarden in het dagelijks leven hebben kijkt men mij wat meewarig aan en hoor ik heel vaak dat het eigenlijk meer aandacht zou moeten hebben. Ik denk dat dat een understatement is.

Ik vroeg me af wat gebeurt als we niet vanuit onze diepste waarden leven of als we niet in staat zijn onze waarden te koppelen met die van de organisatie waar we werken. Het blijkt dat als we niet in de gelegenheid zijn om volgens onze waarden te leven er zinsvermindering optreedt. Een toenemend gevoel van zinloosheid, volhouden, oppeppen, verdoven, afleidingen zoeken en creëren, enz. Dat heeft sneller irritaties, frustraties, negativiteit, weerstand en onnodig gedoe tot gevolg.

En dat is wat bedrijfsmaatschappelijk werkers, bedrijfsartsen, burn out begeleiders, trainers en adviseurs tegenkomen in organisaties. Niet volgens je waarden kunnen leven is jezelf ontkennen of ontkend worden met alle gevolgen van dien. Een sprekend voorbeeld in deze tijd is de gesprekken die een collega en ik hadden met chirurgen van een ziekenhuis ergens in Nederland. Eén van de oefeningen die we deden was het opstellen van een persoonlijke Why, How en What (Sinek). De vraag waarom iemand arts werd en waarvoor een chirurg het bed uit komt maakte veel emoties los. Voor elke chirurg gold dat mensen genezen en beter maken voorop stond. Maar de werkomstandig-heden maakten dat bijna onmogelijk. Enorm toegenomen administratieve handelingen, werken met minder ervaren en goedkoper OK personeel, pogingen de OK’s in te richten als een lopende band of fabriek, deel moeten nemen aan allerlei slecht gemanagede overleggen, veel overwerken, relatie problemen thuis door de toegenomen werkdrukte, enzovoort, enzovoort. Het is duidelijk dat zo gauw het contact met de eigen waarden en kwaliteiten verbroken wordt zinsvermindering en daardoor boosheid al snel op de loer liggen.

Een ander voorbeeld gaat over betrouwbaarheid. De volgende quasi formule toont hoe betrouwbaarheid tot stand komt:

De verkorte versie is Wij/IK > 1. Als je niet ‘strikt’ volgens je waarden leeft en open staat voor korte termijn successen of overal kansen tot beter ziet ben je al snel opportunistisch en daardoor onvoorspelbaar. Iemand doet wat hem of haar uitkomt in de gegeven omstandigheden en daar valt niet op te bouwen. Het enige wat je nog kan stellen is dat je voorspelbaar wordt in de onvoorspelbaarheid en dat zal niet tot veel gevoelens van betrouwbaarheid leiden. Ook al niet omdat opportunisme vaak gedreven wordt uit eigen belang. De betrouwbaarheid van iemand neemt toe als gedacht en gehandeld wordt op basis van een vaste en herkenbare waarden set. Daardoor kunnen anderen je geloofwaardigheid en voorspelbaarheid inschatten. Vooral als in relaties de aandacht steeds naar de ander uitgaat en minder naar je eigen belangen en verlangens.

Twee laatste redenen waardoor ik van mening ben dat waarden de kern van bezieling vormen zijn:

1. In mijn research van authenticiteit en authentiek leiderschap kom ik op meerdere plekken het belang van waarden tegen. Authentieke leiders hebben heldere waarden en leven die concreet, open en eerlijk na.
2. In de boeken Hidden Value van O’Reilly en Pfeffer, Built to Last van Porras en Collins, Levende Organisaties van Arie de Geus en Strategie en Zingeving van Linda Gratton wordt helder toegelicht dat Duurzaam Succesvolle Organisaties dat vooral zijn omdat zij een richtinggevende waardenstructuur in de gehele organisatie implementeerden. De nadruk blijkt met nam te liggen bij consistentie en samenhang in de realisatie van de waarden in alle aspecten van de organisatie (Virgin, Ahold, Ikea, Sout-West Airlines, de AA, Heineken, enzovoort).

Veel impact

De samenhang tussen waarden, doelen en bezieling lijkt me helder, maar hoe komt het dat veel mensen er te weinig aandacht aan besteden? Dat kan ik het best aan de hand van eigen ervaring toelichten. Op het moment dat ik besloot mijn waarden te verkennen en expliciet te maken om ze vervolgens om te zetten in concrete doelen en levensactiviteiten moest er heel wat veranderen. Zo was het nodig een andere levensstijl te ontwikkelen. Van bourgondisch naar natuurlijk en verantwoord. Ook was het nodig mijn dagindeling te wijzigen, want ik wilde veel meer tijd hebben voor meditatie, bezinning en reflectie. Ik kijk eigenlijk geen televisie meer, maar luister veel meer naar mijn favoriete muziek. Het was ook nodig focus aan te brengen in de aandachtsgebieden in mijn werk en veel duidelijker te worden in wat ik mijn klanten te bieden heb en wat ook niet. En heel moeilijk, maar ook bepaalde kennissen hoorde niet meer bij mijn waarden en overtuigingen. Zo ging bijvoorbeeld alcohol (lange tijd een ‘goede vriend’) de deur uit. Gemakkelijker was het om meer te gaan bewegen, maar wat weer lastiger was bleek toen ik mijn ‘limits’ begon te stretchen. Heel wat spierpijn gehad. Het is mijn ervaring dat zo gauw je voor je waarden kiest en je leven er naar inricht anderen positief en negatief reageren en dat kan best lastig zijn om mee om te gaan. Het gaat van “Top man, dat het je lukt!” tot “Doe niet zo ongezellig" als je bedankt voor een wijntje. Kortom, als je kiest voor bepaalde waarden en normen heeft dat keuzes tot gevolg. Door jou en de anderen en dat kan heel fijn zijn en ook heel pijnlijk. En het zou me niets verbazen als dat het antwoord is op de vraag waarom veel mensen niet heel bewust op basis van hun waarden leven.