In de zorg werken, waarom zou je?

Betekenisvol werk in de zorg: De sleutel tot het behoud van medewerkers.

Het is een van de grote maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, hoe zorgen we voor genoeg medewerkers in de zorg? Om de groeiende zorgvraag aan te kunnen, zo stelde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid, zal in 2030 zeker 20% van de beroepsbevolking in de zorg moeten werken. Vanaf 2050 zal dit percentage oplopen tot voorbij de 30%[1]. Of dit haalbaar en wenselijk is, dat is nog maar de vraag. Dat we er alles aan moeten doen om zorgmedewerkers vast te houden, daar is iedereen het over eens.

Werken in de zorg, het is een uur per dag voorovergebogen op een krukje zitten om beenwonden te verzorgen in de thuiszorg, het is voor de veiligheid van anderen op een bewoner gaan zitten die agressief is geworden door medicatie, het is over je eigen grenzen gaan om het rooster rond te krijgen. Met andere woorden, het is emotioneel en fysiek zwaar, het rooster is onregelmatig en het salaris, daar doe je het niet voor. Als promovenda heb ik onderzoek gedaan naar werkgeluk in de zorg. De vraag die ik mijzelf stelde was: “in de zorg werken, waarom zou je?”. Het antwoord op die vraag, is ook het antwoord in de zoektocht naar het vasthouden van medewerkers.

Zorgmedewerkers kiezen hun beroep met het hart en met het doel om een positieve impact te hebben op het leven van diegene waarvoor zij zorgdragen. Werkgeluk, zich energiek voelen, en de wil om het werk te (blijven) doen, is afhankelijk van de mate waarin zij hun werk als betekenisvol ervaren. Wil je als zorgorganisatie je medewerkers duurzaam vasthouden? Zorg ervoor dat je betekenisvol werk mogelijk maakt[2].

Wat is betekenisvol werk?

Betekenisvol werk (meaningful work) wordt gedefinieerd als werk dat als belangrijk wordt ervaren en een positieve betekenis heeft voor de medewerker[3]. Twee belangrijke bronnen van betekenisvol werk zijn het ervaren van impact en verbinding[4]. Wat werk betekenisvol maakt is heel persoonlijk en toch zijn er een aantal universele randvoorwaarden:

1. Betekenisvol werk door impact: Om werk als betekenisvol te ervaren, is het belangrijk om te zien hoe het dagelijks werk impact heeft. In de zorg haalt men hier veel voldoening uit, want met de meeste taken heb je direct invloed op het welzijn van anderen. Het gevoel dat je je volledig potentieel kunt gebruiken draagt daaraan bij. Kan je je talenten inzetten en stelt de organisatie je in staat om te ontwikkelen? Bij een gevoel van impact hoort ook inspraak. Als je ziet dat iets beter kan of anders moet, wordt er dan naar je geluisterd? Ook gaat betekenisvol werk over waarden. Kan je je integriteit bewaken en heb je het gevoel dat achter je werk en de uitvoering staat?

2. Betekenisvol werk door verbinding: Betekenisvol werk gaat niet alleen over wat je als individu kan betekenen, je moet ook het gevoel hebben dat je daarin niet alleen staat en dat je in de organisatie samenwerkt. Is er een inspirerend en gedeeld doel geformuleerd en krijg je ook daadwerkelijk de mensen en middelen die nodig zijn om dit waar te maken? Daarnaast gaat het over verbinding. Worden jij en je collega’s gezien en gewaardeerd door het management of voel je je een nummertje? En het gaat over vertrouwen. Heb je het gevoel dat de organisatie vertrouwen heeft in jou als professional? Als jij aangeeft dat er iets ondernomen moet worden voor een patiënt die je achteruit ziet gaan, wordt hier dan ook op geacteerd, of zijn de hiërarchische verhoudingen (bijvoorbeeld de mening van een huisarts of leidinggevende op afstand) leidend?

Hoe je als organisatie betekenisvol werk bevordert

Als managers en bestuurders mij vragen om iets te vertellen over het bevorderen van werkgeluk in de organisatie, vraag ik hen eerst te vertellen over hoe ze het nu aanpakken. Het antwoord is vaak een opsomming van initiatieven zoals vitaliteitsprogramma’s, fruitmanden, onboarding evenmenten, fietsenplannen en natuurlijk het jaarlijkse MTO. Dit zijn goedbedoelde initiatieven maar ze dragen niet structureel bij aan betekenisvol werk en binden medewerkers niet aan de organisatie. Deze initiatieven zouden de kers op de taart moeten zijn.

Het bevorderen van betekenisvol werk vereist een structurele en organisatie brede aanpak[5]. Dit betekent ook dat de verantwoordelijkheid hiervoor niet enkel bij de HR-afdeling moet liggen. Het vereist een gezamenlijke inspanning op alle niveaus – van individuele medewerkers tot management en de organisatie als geheel. Door bij alle facetten van het organiseren (strategie, inrichting, besturing, leiderschap en teamontwikkeling) bewust te zijn dat het betekenisvol werken ondersteunt in plaats van belemmert, met ruimte voor een open dialoog die de perspectieven van medewerkers respecteert, kunnen zorgorganisaties een omgeving creëren waar medewerkers zich gewaardeerd en in staat voelen om een betekenisvolle bijdrage te leveren. Hierbij hoeft de organisatie niet ‘perfect’ te zijn. Belangrijker is het gevoel dat men het samen doet en dat het aansluit bij de realiteit op de werkvloer.

Neem het voorbeeld uit mijn eigen onderzoek, van de thuiszorg medewerkers die meerdere weken, elke dag, voorovergebogen op een krukje zaten om de beenwonden van een cliënt te verzorgen. Wat in dit voorbeeld het meeste afbreuk deed aan het werkgeluk was niet de fysieke belasting. Het was het gebrek aan urgentie bij de leidinggevende toen ze vroegen om een hoog-laag bed. Ze voelden zich niet gezien en vervolgens moesten ze veel energie steken in de administratieve rompslomp – tijd die ze niet konden besteden aan het verzorgen van de cliënt. Dát was desastreus voor het gevoel van betekenisvol werk in deze organisatie. Dit soort situaties zorgen ervoor dat medewerkers de handdoek in de ring gooien.

Betekenisvol werk dankzij de organisatie

Betekenisvol werk is een belangrijke bron van werkgeluk in de zorg. Ondanks belemmeringen zullen zorgmedewerkers ver gaan om manieren te vinden om betekenisvol werk te doen. Juist daarom wil je hier als organisatie mee aan de slag. Je moet scherp hebben hoe je strategie, inrichting, leiderschap en de situatie in de teams bijdragen of afbreuk doen aan betekenisvol werk. Je wilt namelijk dat medewerkers niet ondanks maar dankzij de organisatie betekenisvol werk ervaren. Alleen dan zijn zij bevlogen om bij te dragen aan de organisatie en voelen zij zich verbonden met de organisatie, waardoor er minder uitstroom is.

Sparren over het aantrekkelijk maken van je eigen organisatie? Ik denk graag met je mee.

Neem contact met mij op

[1] Kiezen voor houdbare zorg: mensen, middelen en maatschappelijk draagvlak. WRR, 2021 (Link)

[2] Allan, B. A., Batz-Barbarich, C., Sterling, H. M., & Tay, L. (2019). Outcomes of meaningful work: A meta‐analysis. Journal of management studies, 56(3), 500-528.

[3] Rosso, B. D., Dekas, K. H., & Wrzesniewski, A. (2010). On the meaning of work: A theoretical integration and review. Research in organizational behavior, 30, 91-127.

[4] Pratt, M. G., & Ashforth, B. E. (2003). Fostering meaningfulness in working and at work. Positive organizational scholarship: Foundations of a new discipline, 309, 327.

[5] Janssen, J. L., Lysova, E. I., Wickert, C., & Khapova, S. N. (2022). Employee reactions to CSR in the pursuit of meaningful work: A case study of the healthcare industry. Frontiers in Psychology, 13, 969839. (Link)