Hard roeien, meer sturen

In 2019 hebben we voor de Provincie Overijssel een handreiking geschreven voor de dialoog over de koers en inrichting van middelgrote gemeentelijke organisaties, toepasselijk getiteld: “Tussen Servet en Tafellaken”. De vraag over hoe je als gemeente om wil gaan met het steeds groter wordende takenpakket is nu -vier jaar later- relevanter dan ooit. De naweeën van de decentralisaties zijn nog niet verdwenen, of er wordt alweer naar de gemeente gekeken voor de opvang van vluchtelingen, de energietransitie of de woningbouwopgave. Je wordt als gemeente dus steeds meer ‘geleefd vanuit Den Haag’ en aan de rand van de dag is er bij wijze van spreken nog even tijd voor eigen, lokale ambities.

 

 
Hard roeien

Wij worden regelmatig gevraagd om mee te denken over dit vraagstuk. Soms is dat in de vorm van een bestuurskrachtonderzoek, de andere keer helpen we om tot een toekomstvisie te komen. Er is natuurlijk een risico dat de hoge druk vanuit de opgaven leidt tot apathie op de werkvloer. Maar we zien het tegenovergestelde. De gemeenten waar wij komen, kenmerken zich eigenlijk zonder uitzondering door een hoge loyaliteit en werkkracht. Een familiaire cultuur waar er goed voor elkaar en voor de inwoners gezorgd wordt. Pas later voor zichzelf. En hard roeien is helemaal niet verkeerd. Maar het is niet heel lang houdbaar. Op een gegeven moment verzuren de spieren, is iedereen buiten adem en gaat de vaart eruit. De oplossing om meer mensen in de boot te zetten is er niet, simpelweg omdat ze er niet zijn. In de huidige arbeidsmarkt is het daarom extra slim om zuinig op je mensen te zijn en ze fit te houden, want de vervangers staan niet in de rij.

Meer sturen

Om uit de spiraal te komen van steeds harder werken met minder mensen, is het van belang om voorop de golf te komen. Het vermogen hebben om te zien wat er op je af gaat komen en hoe je daar op tijd op voorbereid kan zijn. Dat vergt de competenties om strategisch over deze thema’s met elkaar na te kunnen denken. En tijd. Tijd om te kunnen anticiperen op de veranderende demografische samenstelling van je gemeente, of over de mogelijkheden van de toenemende digitalisering en de rol van data in je gemeente. En wat voor een soort organisatie heb je nodig om alle maatschappelijke uitdagingen aan te kunnen? Eentje die primair gaat voor een excellente uitvoering van uitvoerende taken (uitvoeringsgemeente), zoek je de kracht van samenwerking in de regio (netwerkgemeente), of richt je je volledig op beleid en regie en ga je de uitvoering uitbesteden (regiegemeente)? Deze grote vraagstukken vragen om sturing. En dan is het wel lekker als je meer dan drie bootlengtes vooruit kan kijken.

Auteur: Dio Simmelink