Dorpsavonden als smeerolie van de democratie
De afgelopen weken kwam de lokale democratie er niet best uit. Stenen tegen ruiten van raadszalen, omsingeling van gemeentehuizen. Wat niet hielp was de oproep vanuit landelijke politici om je ‘niet neer te leggen bij besluiten van gemeenteraden en colleges van burgemeester en wethouders’. Op cynische toon: leve de democratie!
De meeste onrust kwam van gemeenten met planontwikkeling rondom opvanglocaties. Op andere momenten kan het net zo goed gaan over windmolens, datacentra, woningen of speeltuinen. Veelgehoorde zin in bijna elk willekeurig interview met inwoners: ‘Ik ben op zichzelf niet op tegen, maar niet hier, want..’. NIMBY (not in my backyard) in optima forma. Overigens belangrijk te vermelden dat er ook voorstanders zijn, weliswaar vaak in minderheid. Gegeven die actualiteit was er lichte verzuchting doordat er drie dorpsavonden op de planning stonden voor een onderzoek dat we uitvoeren voor een gemeente. Ik was bij de drie avonden in verschillende dorpskernen en nam uit elke avond een inzicht mee over hoe het óók kan.
Concreter is niet altijd beter
Ons onderzoek gaat over de toekomst van de gemeente (richting 2040 – een eind weg). Wat kenmerkt de identiteit van de gemeente, welke kansen en bedreigingen zien inwoners richting de toekomst, welke scenario’s tekenen zich af en wat betekenen deze voor wat we nu wel of niet doen? Een afvaardiging van de raad begeleidt dit onderzoek en benadrukt het belang van het betrekken van inwoners. Heel eerlijk: een gevoeliger en concreter onderwerp trekt vollere zalen. Mijn inzicht is juist dat concreter niet altijd beter is: politieke dossiers zijn meer beladen en gaan vervolgens over ‘voor’ of ‘tegen’ - bovendien brengen ze veel emotie met zich mee. Een gesprek over ‘zachtere’ thema’s als de toekomst geeft een rustig gesprek. Nog steeds met verschil van mening, en dat zoeken we juist – welke keuzes zijn er überhaupt te maken? Maar door de verdere horizon komen er geen stenen aan te pas.
De reis is het doel
De vraag rijst wat het nut van dorpsavonden of inwonersparticipatie überhaupt is. Bij voorgenomen besluiten lijkt het soms meer op georganiseerde zelfkastijding. Her en der versterkt door onduidelijkheid over het te lopen proces en onduidelijkheid wat de rol of het mandaat van bewoners nog is. Mijn inzicht: soms kan de avond zelf (de reis) het doel al zijn. Doordat er platform is om te kunnen delen wat er leeft, of door een negatieve ervaring te kunnen delen waarnaar geluisterd wordt. De zogenoemde ‘ventielfunctie’. En er ontstaan allerhande verrassende verbindingen. Inwoners uit verschillende dorpskernen die elkaars zorgen beter begrijpen omdat ze letterlijk een gezicht krijgen. Twee inwoners die bij elkaar om de hoek wonen maar elkaar nog nooit ontmoet hadden tot op deze dorpsavond – met elkaar een voetbalwedstrijd kijkend in het dorpshuis na afloop.
Transparantie zonder loze beloften
De bezoekers van de drie avonden waren geenszins een representatieve afspiegeling van alle inwoners. Deze avonden hebben wat besluitvorming betreft dan ook weinig status, zonder ze daarmee als nutteloos te bestempelen. Het inzicht is om hier kristalhelder over te zijn. Er zijn ook andere doelen die gediend worden: er is ruimte voor gesprek, duiding, nuance. Het geeft ons onderzoek letterlijk een gezicht. Er zijn accentverschillen over de drie avonden heen over wat per kern meer of minder belangrijk gevonden wordt. Er ontstaat verbinding. Natuurlijk moet er nette verslaglegging zijn van de drie avonden, maar status in de besluitvorming heeft het niet. Wel is het een van onze bronnen in ons onderzoek die onze analyse verrijkt en kleur geeft. We maken bovendien een afspraak over hoe de inwoners betrokken kunnen blijven in het vervolg van het onderzoek.
Lokale democratie laat zich omschrijven als meest nabije bestuurslaag. Volgens mij kan dat prima overeind blijven en zijn hierbinnen verschillende rollen te onderscheiden. De inwoner, het raadslid en de bestuurder hebben allen vanuit hun eigen rol zorgen, wensen en ambities voor de toekomst. Het lijkt mij verstandig om die verschillende rollen te onderkennen. Dit legitimeert wat mij betreft juist de kracht van onze democratische rechtstaat. Dorpsavonden kunnen hierbinnen een mooie rol hebben als smeerolie van de lokale democratie.
Auteur
