Integratie nieuwkomers: gemeentelijke en individuele verantwoordelijkheid

De vluchtelingenstroom lijkt stabiel, maar is onvoorspelbaar. Wel voorspelbaar is dat het aantal nieuwkomers (statushouders) in gemeenten een continue stroom zal zijn. De constatering dat integratie tot nu toe beperkt succesvol is heeft er toe geleid dat het kabinet Rutte III in het regeerakkoord heeft vastgelegd dat de gemeente nieuwkomers die bij hen komen wonen aan de hand zal nemen. De gemeente krijgt daarmee expliciet een verantwoordelijkheid, die tot nu toe soms wel en vaak niet is genomen. Vaak lag het accent vooral op het regelen van huisvesting en minder op de integratie. 

Wat staat er in het regeerakkoord Rutte III?
Wetgeving op dit terrein moet uiteraard nog volgen, maar het gaat het om rechten en plichten. Zonder volledig te willen zijn en ‘heel kort door de bocht’ wordt in het regeerakkoord het volgende geformuleerd:

• Van nieuwkomers wordt verwacht dat zij alles doen om te integreren, dus hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Verwijtbaar niet inburgeren heeft consequenties.
• Van gemeenten wordt verwacht dat er een activerend en tegelijk ontzorgend systeem van sociale voorzieningen wordt ingericht met bijvoorbeeld de mogelijkheid dat gemeenten bijstand en toeslagen gedurende de eerste twee jaar innen en de nieuwkomer ontvangt deze voorzieningen en begeleiding in natura en in leefgeld. 

Integratie: de uitdaging voor statushouders en voor de gemeente
Een snelle en volwaardige deelname van nieuwkomers aan de Nederlandse samenleving is nodig. Voor de nieuwkomers zelf geldt dat zij de draad van hun leven zo snel mogelijk weer willen oppakken, naar school en aan het werk. Maar ook voor de wijken en buurten waar nieuwkomers komen wonen. Die hebben er wat aan als huisvesting, taal, gezondheid, onderwijs en werk goed geregeld zijn. Dat zorgt voor prettige buren waar je samen een buurt mee kunt zijn. Ook gemeenten, corporaties, aanbieders van zorg, welzijn en onderwijs hebben er belang bij dat nieuwkomers zo snel mogelijk hun plek vinden in de samenleving: minder bijstandsuitkeringen, minder huurzaken, minder consumptie van zorg en welzijn, sneller door het onderwijs en echte participatie.

De opgave voor gemeenten en haar partners: integratie (huisvesting lukt meestal wel)
De opgave voor de gemeente en het gehele netwerk is om goed voorbereid te zijn op deze verantwoordelijkheid, zonder exact te weten hoeveel nieuwkomers, met welke achtergrond en gezinssamenstelling op welk moment ‘letterlijk’ aankloppen bij de gemeente. Al was het maar omdat het merendeel van de nieuwkomers in eerste instantie is aangewezen op de bijstand. Nu komt daar bij dat de gemeente een veel grotere verantwoordelijkheid krijgt. Een verantwoordelijkheid die alleen te realiseren is in samenwerking met haar netwerkpartners. Dus:

• Maak gebruik van de ervaringen van uw ‘oude-nieuwkomers’: wat heeft tot nu toe wel/niet gewerkt?
• Ontwikkel lokaal beleid, maak afspraken met het (sociale) netwerk en zorg dat de benodigde processen en competenties binnen de gemeentelijke organisatie op orde zijn. De ervaringen in de transformatie in het sociale domein zijn daarbij waardevol. 
• Ken uw ‘nieuwe-nieuwkomers’: ga in gesprek met het COA over wie er gaan komen en doe zoveel mogelijk aan voorbereiding tijdens de opvang bij het COA.

Tenslotte...
Op veel deelterreinen hebben verschillende organisaties ervaringen opgedaan. De uitdaging is om dit alles te verbinden tot een goed samenspelende machine, met de gemeente voorop.