Leiderschap en autonomie in tijden van Corona

“We zijn geen auteurs van ons leven, maar co-auteurs.” Zo stelt Beate Rössler, hoogleraar Ethiek aan de universiteit van Amsterdam. Deze uitspraak voelen we in deze tijd meer dan ooit. Wat vraagt deze tijd eigenlijk voor leiderschapsstijl? En wat gebeurd er met het verval van zelfsturing? Wordt dit versterkt of hebben we wendbaarheid, creativiteit en gezamenlijk gedragen verantwoordelijkheid meer nodig dan ooit?

-        Een gemeentesecretaris van een grote gemeente in Noord-Brabant stelde dat de dat coachend leidinggeven nu echt even van de baan is. Alles moet op alles gezet worden om de zorg, veiligheid en kritische processen te waarborgen.

-        Tegelijkertijd vergt deze periode veel van medewerkers, de druk in sommige zorginstellingen, met name ziekenhuizen is enorm, zorg voor onze eigen kinderen en onzekerheid over de toekomst. Een te hardvochtig militaire aanpak is dus ook geen optie. Laten we hopen dat de geopperde inzet van het leger in de ziekenhuizen geen werkelijkheid gaat worden.

-        Daarbij komt nog dat deze tijd om veel creativiteit vraagt: Tijd voor goed uitgedachte oplossingen hebben we nu eenmaal niet. Het stimuleren van creativiteit vergt op zijn beurt weer een eigen leiderschapsstijl.

De afgelopen jaren kwam er een golf van zelfsturing (en substituten) over ons land. Met name in de zorgsector heeft men geprobeerd zelfsturing te implementeren. In de ene organisatie lukte dat beter dan in de andere. Meer autonomie van teams is vaak onderdeel of resultaat van management-aanpakken gericht op het verbeteren van de prestaties van organisaties. Denk hierbij aan lean, scrum of wendbaarheid.

Het kwam de laatste tijd steeds vaker voor (al voor de corona-crisis) dat we horen van zorginstellingen die het concept van zelfsturing terugdraaien (of anderszins matigen). Zelfsturing leidde tot verwarring, sub optimalisatie, interne conflicten, afstemmingsgedoe, onduidelijke of te hoge verwachtingen, enzovoort. Zelfsturing leidde in deze organisaties in ieder geval niet tot de zo veel geroemde opbrengsten van de bekende succes verhalen. Let wel: intussen zijn voor een flink aantal organisaties de principes van zelfsturing zo vanzelfsprekend en goed georganiseerd dat ze het er niet eens meer over hebben maar dat het de normale dagelijkse gang van zaken is. En ook onze zogenoemde ‘intelligente Lockdown’ hebben we te danken aan de zelfverantwoordelijke cultuur die ons Nederlanders blijkbaar in het bloed zit.

Wat er dan mis is gegaan bij de organisaties die afscheid nemen van zelfsturing lijkt niet heel erg eenduidig. De analyses van klanten variëren van te snel en te makkelijk opgestart tot en met het onvermogen van staf- en managementleden om de bepalende of sturende rol los te laten en ondersteunend te worden. De vraag is of deze dalende populariteit van zelfsturing door de corona-crisis versterkt gaat worden of niet. Deze crisistijd, maar zeker ook de tijd die op deze quarantaineperiode gaat volgen, zal zeker iets anders van ons vragen. We gaan nieuwe problemen krijgen, waar we ook nieuwe oplossingen voor moeten bedenken. We zullen duidelijke rationaliteit en creatief opportunisme beide hard nodig hebben om verder te kunnen. Zelfsturing of niet, elk samenwerkingsverband vraagt om een evenwicht in het spanningsveld tussen regels en ruimte. Maar hoe doe je dat op een goede manier? En hoe ondersteun je als organisatie deze beweging? Rijnconsult is een echte netwerkorganisatie en we brengen je graag in contact met een van onze klanten om hierover in gesprek te gaan. Neem contact op et ons als je meer wilt weten of een afspraak wilt met een van onze klanten.